Hoe vecht je afweersysteem tegen microben?

Je lichaam heeft een aantal manieren om microben zoals bacteriën buiten het lichaam te houden. Dat werkt meestal goed maar soms kun je toch ziek worden van bacteriën. Ziek worden is een reactie van het lichaam om de ziekmakende bacteriën te doden. Je afweersysteem speelt een belangrijke rol wanneer je ziek bent.

Microben buiten je lichaam houden

Je huid is de belangrijkste verdediging tegen microben. Soms kan een bacterie een ontsteking veroorzaken in de huid. Dan heb je een puistje. Soms heb je een sneetje of een schaafwond. Dan komt er een korstje op het wondje. Dat houdt de microben buiten het lichaam.

Een belangrijke manier waarop microben in je lichaam kunnen komen is via de luchtwegen in de longen. Je mond, keel, luchtpijp en longen zijn voorzien van een dun laagje slijm. Dat slijm beweegt richting je keel. De microben die in je luchtwegen komen worden door het slijm naar je keel gebracht. Als het slijm daar komt dan slik je dat door en komt het in je maag. In het slijm zitten antistoffen. Stoffen die je afweersysteem maakt en die vast gaan zitten aan microben. Daardoor worden de meeste microben onschadelijk gemaakt. 

Via het eten kun je ook bacteriën in je maag krijgen. Daarnaast komt er ook slijm uit je luchtwegen in je maag terecht. In je maag is het heel zuur. Net zo zuur als een citroen. Als je overgeeft weet je hoe zuur dat is. De meeste bacteriën kunnen niet goed tegen het zuur en gaan daarom dood. Maar er zijn altijd wel een paar bacteriën die niet gedood worden door het zuur. Die kunnen je dan ziek maken.

Het afweersysteem

Je afweersysteem of immuunsysteem is een hele verzameling van cellen en organen die de strijd aan gaan met microben die je ziek (proberen) te maken. Het is een heel ingewikkeld systeem dat je een beetje kunt vergelijken met een orkest. Veel muziekinstrumenten moeten samenwerken om een mooi concert te geven. Maar je lichaam geeft geen concert maar vecht tegen de ziekmakende bacteriën. Je lichaam heeft allerlei manieren om te vechten tegen ziekmakende bacteriën. Denk aan: koorts, diarree, overgeven, ontsteking, maar ook; cellen die microben opeten of cellen die speciale antistoffen maken tegen de bacteriën. Welke methode (instrument) worden ingezet wordt bepaald door het afweersysteem (de dirigent). 

Als je een ontsteking hebt op je huid dan zwelt deze op. Dit zorgt ervoor dat de microben zich niet verder door het lichaam kunnen verspreiden. Diarree of overgeven zijn manieren om ziekmakende microben uit je maag of darmen te krijgen. Koorts is wanneer je afweersysteem je lichaam warmer maakt dan normaal. Normaal is je lichaam ongeveer 37° C en bij koorts kan dat tussen de 37,5° of 39,5° C worden. Hoger kan ook maar dan moet je zo snel mogelijk naar een dokter! De microben kunnen niet zo goed tegen die warmte. Ze kunnen daardoor minder goed groeien. 

Daarnaast zijn er nog afweercellen. De ene groep kan microben opeten. Dat zie je op het plaatje hierboven. De grote gele cel is de afweercel. De oranje staafjes zijn bacteriën. De afweercellen (geel) maken gaatjes in de bacterie en daardoor gaat hij dood. 

Zoals je ziet heeft het afweersysteem heel veel manieren om tegen ziekmakende microben te vechten. Het afweersysteem is veel ingewikkelder dan hierboven is uitgelegd. Maar je hebt nu wel een idee hoe het ongeveer werkt. 

Vaccinaties

Vaccinaties zijn een heel belangrijk wapen in de strijd tegen gevaarlijke ziektes. Bijna alle kinderen in Nederland worden in de eerste jaren van hun leven gevaccineerd. Vanaf het moment van de vaccinatie zijn ze dan beschermd tegen nare ziekten zoals: 

• Difterie: Bacteriën die je keel of longen zo erg beschadigen dat je ervan kunt stikken.

• Kinkhoest: Een soort verkoudheid met veel hoesten. Maar dan niet een weekje, maar maandenlang achter elkaar.

• Polio: Een virus dat je zenuwen aantast. Hierdoor kun je misschien niet meer lopen, ademen of je hart gaat kapot. Je gaat dan dood.

• Pneumokokkenziekte: Bacteriën gaan in je hersenen groeien. Je hersenen raken dan beschadigd. Als je groot bent kun je sommige dingen niet of niet zo goed. Zoals lopen, praten of moeilijke problemen oplossen. 

In een vaccin zitten geen echte bacteriën of virussen. Er zitten stukjes van de bacteriën of virussen in. Je afweersysteem komt in contact met die stukjes. Zo leert je afweersysteem hoe ze eruit zien. Dan kunnen ze er antistoffen tegen maken.
Antistoffen hebben twee kanten. De ene kant plakt aan de microbe. De andere kant is een soort vlaggetje. Dat vlaggetje waarschuwt de afweercellen van het immuunsysteem. Die weten dan de microbe, met dat vlaggetje, gevaarlijk is. De afweercellen gaat die microben dan dood maken. Dus als je de gevaarlijke microben in je lichaam krijgt is dat niet meer zo erg. Je lichaam kan door de vaccinatie heel snel antistoffen maken. 

In dit filmpje wordt uitgelegd hoe het immuunsysteem werkt. En bij dit filmpje is er een Nederlandse ondertiteling beschikbaar. Dat kun je instellen bij de instellingen.